قزاقستان در سال ۱۹۹۸ به عنوان نخستین کشور در آسیای مرکزی مسئولیت کیفری را برای چندزنی لغو کرده اما با این حال چند زنی را قانونی نکرده است. در این مدت تعداد زیادی از کودکان در خانواده های ناقص که هیچ حقوقی ندارند، به دنیا آمده اند. امروز آنها بدنبال حقیقت به دادگاه ها مراجعه می کنند ،از طرفی اسلام گرایی و ترویج اسلام سبب افزایش چندزنی در کشور شده و تعداد چنین پرونده هایی را افزایش خواهد داد.
حقوقدانان معتقدند قوانین برای حل و فصل دعواها ی خانوادگی عاجز است لذا تعداد دعواهای خانوادگی همه ساله در حال افزایش می باشد ،اگر در سالهای قبل تعداد مردانی که همسران دوم و سوم دارند اندک بود،اما اکنون حسب گرایش به اسلامی سازی جامعه شاهد جهش شدید موارد چندزنی شده ایمف به خصوص در غرب و جنوب قزاقستان،در فضای مجازی نیز تعداد سایت های همسریابی به اصطلاح حلال، افزایش یافته است.
چون مردان با قصد نکاح دینی، دنبال زنان دوم و حتی سوم هستند، این سایت ها شهرت بیشتری یافته اند. علت آن ساده است: تعداد زنان در کل و همینطور تعداد زنان مطلقه زیاد است ،مردان مسکن جداگانه و هزینه زندگی و مراقبت از فرزندان ازدواج های قبلی زنان را وعده می دهند ،اما، اغلب این کوه های طلایی به معجزه های بیابانی تبدیل می شود. بعد از عقد نکاح و بارداری زن، سرپرست خانواده ناگهان از مشکلات مالی حرف می زند و همسر دوم مجبور می شود از آپارتمان اجاره ایی به یک خانه مشترک جابجا می شود و زندگی مشترک با بقیه خانواده های آن مرد آغاز می شود. یا مرد همسر دوم و کودکان را ترک می کند و فرارمیکند ،این اتفاقاتی بسیار زیاد رخ می دهد. در سایت های مانند "قزاق رو" همسران دوم و سوم سعی می کنند همسران فراری خود را پیدا کنند.فراوانی سایت های همسریابی نشان میدهد این موضوع یعنی چند زنی اکنون مسئله جدی قزاقستان است. این زندگی واقعی است و خانواده های دوم و سوم فاقد حقوق هستند. در چنین خانواده ها فرزندان زیادی متولد می شود، معلوم است که چندی بعد مسئله تامین فرزندان و ارث مطرح می شود و با گذشت چند سال پس از افزایش موارد چندزنی که ما امروز شاهد آن هستیم، پرونده های قضایی چند برابر افزایش خواهد یافت.
آیا زمان بازنگری در قوانین خانوادگی رسیده است؟
به گفته خانم عسل آویل بیک آوا حقوقدان قزاقستانی، تأمین حقوق کودکان متولد شده در ازدواج های ثبت نشده دوم و سوم، چندان ساده نیست. بعضی وقت ها لازم است از آزمایش DNA استفاده کرد. در قانون ازدواج و خانواده، مفهوم ازدواج های دوم و سوم وجود ندارد ، فقط یک ازدواج که در اداره ثبت احوال ثبت شده به عنوان ازدواج قانونی شناخته می شود. لازم به ذکر است زنی که به طور قانونی ازدواج نکرده است با ارائه دادخواست و ثابت کردن این واقعیت که این ملک با بودجه مشترک خریداری شده می تواند از حق مالکیت برخوردار شود، اما همسران دوم و سوم معمولا این کار را نمی کنند. در مسئله ارث مربوط به فرزندان متولد شده در ازدواج های دوم و سوم، ابتدا لازم است پدر بودن آن مرد را ثابت کرد. و حتی اگر خانواده رسمی اول گواهی ارث را قبلاً بدست آورده باشد و سپس وارثان جدید پیدا شده اند، این گواهی ارث را می توان از طریق دادگاه لغو کرد.
چندی پیش خانم ایده موسی یوا رئیس نهاد عمومی "احیای ارزش های خانوادگی منتشر کرده یکی آگهی داد مبنی براینکه "خانم های محترم! مرد ۵۰ ساله می خواهد همسر سوم بگیرد، مردی قد بلند و بسیار جذاب، صاحب یک تولیدی بزرگ با کارکنان زیاد، برای همسر سوم خانه ای جداگانه می سازد. همسر باید زیبا، سالم و تمایل به زایمان داشته باشد" با این حال با گذشت چند هفته با خانم ایده تماس گرفتم تا سوال کنم آیا در این مسئله موفق شد یا نه؟
این روان شناس معروف جواب داد: خانم ۱۸ ساله را پیدا کردیم. پدر و مادر او با ما تماس گرفتند.
این روان شناس در پاسخ به سوالی درباره این سفارشات گفت: گاه گاه چنین شفارشاتی دریافت می کنیم. فکر نمی کنم که یک امر نادرست باشد. برعکس این خانواده ها محکم تر هستند. قوانین طبعیی وجود دارد و قوانین جامعه. خانواده باید بر اساس قوانین طبعیی زندگی کند و آن را نقض نکند. اگر دولت چندزنی را ممنوع نکرده، پس مجاز است. قوانین جامعه صرفا زندگی را تنظیم می کند اما آن را ایجاد نمی کند.
طرفداران قانونی شدن چندزنی به چند مسله اشاره می کنند از جمله اینکه واقعیت های تاریخی قزاقستان که نشان می دهد چند همسری با ذهنیت ملت بیگانه نیست چنانچه آبلای خان ۱۵ همسر داشت و آبای نیز از همسر دوم متولد شده است.
آقای بایگوت استاد دانشگاه تربیت مدرس استان قزاقستان جنوبی (ترکستان)و کاندیدای علوم فلسفی در مقاله خود با موضوع ترکیب خانواده های قزاق ها در قرن نوزدهم می نویسد: همسر اول و بزرگ را "بایبیشه" می نامیدند. او همسران کوچکتر را مدیریت می کرد، خانه را اداره می کرد ، شوهرش به او گوش می داد. فرزندان بایبیشه نسبت به فرزندان سایر همسران برتری داشتند. همسر دوم، توکال نام داشت. او کاملاً به بایبیشه وابسته بود و از حقوق کمتری نیز برخوردار بوده است . گاهی به دلیل حسادت ، بایبیشه نسبت به توکال بسیار سختگیر بود، حتی ناعادلانه رفتار می کرد. فرزندان توکال نیز نسبت به کودکان همسر اول از حقوق کمتری برخوردار بودند. همسر سوم "ناک سوییر" جوانتر از توکال بود و همچنین کاملا وابسته به بایبیشه. معمولا توکال او را دوست نداشت. چهارمین و جوان ترین زن، "آق کولتیک" نام داشت و معمولا به عنوان زن چهارم، دختر یتیم یا دختری از خانواده فقیر انتخاب می شد، با زن چهارم برای تداوم نسل و خانه داری ازدواج می کردند.
به گفته آرمان نورمحمدبیتوف مورخ قزاقستانی: چندزنی در استپ یک ضرورت عینی بود، تعداد فرزندان، موفقیت خانواده را تضمین می کرد. همسران بیشتر - فرزندان بیشتر. پسران بیشتر – رزمندگان بیشتر. رزمندگان بیشتر - پیروزی های بیشتر. چندزنی در استپ همواره اهمیت داشته و این کهن‌الگو هنوز هم در بین قزاق هایی مطرح است که در میان آنها ضرب المثلی رایج است: "اگر ازبک ثروتمند شود ، خانه ای خواهد ساخت ، اگر قزاق ثروتمند شود، ازدواج می کند.
اما امروز عصر دیگری است. آیا چندزنی در شرایط کنونی اصلاً موضوعیت دارد ؟
در واقع، هیچ چیز تغییر نیافته است. داده های آماری، چندزنی را به عنوان قانون بیولوژیک توجیه می کند. به تعداد زنان و مردان در کشور توجه کنیم: بر اساس داده های مختلف در مقایسه با سایر کشورها در قزاقستان تعداد زنان به میزان قابل توجهی بیشتر ازمردان است. در ذهنیت قزاق ها هنوز هم این مسئله مهمی است که زن باید خانواده داشته باشد. در چنین شرایطی، چند زنی راه حل کاملا طبیعی می باشد که در طول قرن ها آزمایش شده استف، بسیاری از زنان هیچ مخالفتی با همسر دوم یا سوم بودن ندارند.
شکست ایدیولوژی :
کارشناسان دیگر بر این باورند که چندزنی به عنوان یکی از گرایش های اسلامی سازی گسترده ، نشانه شکست اقدامات ایدئولوژیک دولت در رابطه با جامعه است و به جای اینکه اینگونه ازدواج های بی شمار را قانونی کند بهتر است مردم را باید اگاه نماید.
کانات تاسیبیکوف فعال اجتماعی می گوید: اگر مردم هنوز در قرون وسطا زندگی می کنند، چرا باید به خاطر آنها قوانین دولت سکولار را بازنویسی کنیم؟ ما کشوری عقب مانده نیستیم. ما در جهان مدرن زندگی می کنیم. ازدواج با همسر دوم و سوم در دوران پیشین در واقع از لحاظ اقتصادی صورت می گرفت. اگر یک مرد بار دوم یا سوم ازدواج می کرد، به این معنا بود که فرزندان بیشتر متولد می شوند و کارهای بیشتری انجام می شود. اما امروز زنان کار می کنند و نیازهای خود را تامین می کنند. دیگر دزدی عروس معنا ندارد ما در قانون جزایی ماده ای درباره آدم ربایی داریم و همین ماده باید در چنین مواردی به کار گرفته شود و مجازات آن نیز باید به همان اندازه سختگیرانه باشد. مردم می گویند این سنت است اما واقعیت های زندگی و زمانه ما چیز دیگری است ما قوانین مناسب مطابق با استانداردهای بین المللی را داریم.
در فیسبوک چه می گویند؟
چند هفته پیش در فضای قزاقستانی فیسبوک سخنان عمر جلیلوف کاندیدای علوم زبان شناسی مطرح و پخش شد وی در سخنرانی خود در یکی از دانشگاه ها زنان را با ماژیک مقایسه کرد و چندزنی را تبلیغ کرد. این آبای شناس موافقان زیادی دارد ،میان طرفداران او زنان زیادی، عموما قزاق زبان مشاهده می شود. جمعیت زیادی از زنان موافقت خود را با نظرات این استاد اعلام کردند ودر این زمینه به سنت ها و وضعیت جمیعتی کشور استناد کردند .
۲۶/۱۲/۱۳۹۸
نظر شما